JAK WIDZI MALUSZEK W PIERWSZYCH TRZECH MIESIĄCACH SWOJEGO ŻYCIA? 

 

Niemowlak urodzony o czasie widzi w momencie narodzin bardzo słabo - widzi około 3% tzw. normy widzenia osoby dorosłej. Jego oczka są rozwinięte, ale ich funkcjonalność nie jest pełna, a pomiędzy prawym i lewym okiem nie jest do końca rozwinięta współpraca - tzn. że maluszek widzi jednoocznie naprzemiennie - raz jednym, raz drugim okiem (widzenie dwuwymiarowe).  Siatkówka oka takiego maluszka nie jest jeszcze w pełni unaczyniona, a plamka żółta, która odpowiada za najbardziej precyzyjne ostre widzenie - nie jest jeszcze dojrzała. Plamka żółta rozwija się w ciągu pierwszych 4 miesięcy życia dziecka, ale jej najintensywniejszy rozwój ma miejsce w 6 pierwszych miesiącach życia. Noworodek bardzo często zezuje, wodząc oczami w poziomie oraz w pionie odwracając głowę w kierunku okien czy źródeł światła. Najczęściej oczka maluszka ustawiają się zbieżnie do noska lub do nosa ustawia się tylko jedno oko - w tym przypadku jest to fizjologiczny stan, którym nie należy się martwić. Niemowlę w pierwszym miesiącu swojego życia nie odróżnia kolorów oraz niesymetrycznie rusza oczkami, błądzi, poszukuje oczami głównie na twarze, światło i jasne, kontrastowe obiekty, które widzi nie dalej niż 30 cm.  Drugi miesiąc życia dziecka to czas, w którym powinien mieć miejsce pierwszy, świadomy kontakt wzrokowy - tak ważny moment dla rodziców i dziecka. Brak takiego kontaktu powinien skłonić Was do wizyty u specjalisty. Jest to niezwykle ważny i intensywny miesiąc życia dla rozwoju prawidłowego widzenia, ze względu na to, że maluch coraz mniej śpi, jest bardziej aktywny, a więcej patrzy i doświadcza różnorodnych bodźców z otoczenia. W tym czasie uciekanie oczka nie powinno występować już tak często, a oczy powinny ustawiać się równolegle. W drugim miesiącu życia rozwija się coraz bardziej fiksacja centralna, czyli patrzenie plamką żółtą - najważniejszą częścią siatkówki, co skutkuje uzyskaniem pełnej ostrości widzenia w przyszłości. W trzecim miesiącu życia dziecka wyraźnie widzimy, że maluszek szuka kontaktu wzrokowego nie tylko z mamą, ale z bliskimi osobami, interesuje się twarzami osób, które pojawiają się obok niego, reaguje uśmiechem na uśmiech i świadomy kontakt wzrokowy jest już utrwalony. Rozpoczyna się w tym okresie rozwój widzenia obuocznego i przestrzennego, poprzez naukę podążania wzrokiem za twarzami, czy obiektami. W trzecim miesiącu życia niemowlę widzi ok. 10% tzw. normy osoby dorosłej i rzadko już patrzy jednoocznie, jednak nadal nie odróżnia kolorów. W 12 tygodniu życia maluszka powinna być już dobrze rozwinięta umiejętność ruchu zbieżnego oczu do nosa w tym samym momencie (tzw. odruch konwergencji), którą rodzice często określają jako ,,robienie zeza”. Oczywiście taki odruch zezem nie jest, ponieważ w zezie ucieka jedno oczko lub na zmianę raz jedno, raz drugie. Oczy trzymiesięcznego malucha zaczynają być ustawione bardziej równolegle i symetrycznie oraz ruszają się stabilniej, pojawiają się ruchy śledzące, pionowe i poziome, a także po okręgu. Maluch najchętniej i najczęściej patrzy jednak ku górze. W tym czasie bardzo ważne są zabawy z dzieckiem z wykorzystaniem kontrastowych obrazków przybliżając i oddalając od oczu dziecka, gdy leży ono na brzuszku. Jest to genialne ćwiczenie na wzmocnienie ruchów wodzenia i podążania. Niemowlę patrzy z zainteresowaniem na świecące obiekty, bodźce dźwiękowe, kontrastowe obrazki znajdujące się nie dalej niż 60 cm i potrafi już dłużej utrzymać na nich wzrok. 

KOLEJNE NIEZWYKLE WAŻNE W ROZWOJU WIDZENIA MIESIĄCE ŻYCIA MALUSZKA.. 4 ORAZ 5 MIESIĄC ŻYCIA.. 

Czwarty miesiąc życia to czas, w którym plamka żółta osiąga swoją pełną dojrzałość i jest to bardzo ważny moment w rozwoju widzenia. Plamka żółta to miejsce na siatkówce naszego oka, dzięki której możemy osiągnąć najwyższy stopień ostrości widzenia. Budowa plamki żółtej jest bardzo ciekawa. Cała siatkówka ma prawie płaską powierzchnię, a w centrum plamki żółtej znajduje się malutki dołeczek (zwany dołeczkiem środkowym). Dzięki takiej budowie na niewielkiej przestrzeni może dojść do dużego zagęszczenia fotoreceptorów, a co za tym idzie do odbierania przez siatkówkę bardzo dokładnego obrazu z jego wszystkimi szczegółami. Plamka żółta w oku zapewnia największą ostrość widzenia nie tylko ze względu na duże zagęszczenie receptorów. Dzieje się tak również dlatego, że poszczególne receptory przekazują informacje do mózgu osobnymi “własnymi” włóknami nerwowymi. W pozostałych miejscach siatkówki, grupy kilku receptorów wysyłają informacje jednym włóknem, przez co do mózgu dociera „uśredniona” informacja. W plamce żółtej jest też największe skupisko czopków, których nie ma w innych obszarach oka. Czopki odpowiedzialne są za widzenie kolorów, a dokładnie pozwalają rozróżnić trzy główne barwy: czerwoną, zieloną oraz niebieską. Dzięki połączeniu tych trzech składowych mózg jest w stanie rozpoznać również inne kolory. A więc głównymi funkcjami plamki żółtej jest tzw. widzenie centralne – możliwość ostrego widzenia obserwowanych obiektów, rozpoznawanie kolorów oraz dostrzeganie szczegółów przedmiotów o niewielkich rozmiarach i znajdujących się daleko. I właśnie w 4 miesiącu życia dziecka ten jeden z ważniejszych elementów naszego wzroku uzyskuje pełną dojrzałość! W tym czasie rozwija się również soczewka oka, a dokładnie odruch akomodacyjny. Dziecko jest w stanie zobaczyć wyraźnie przedmioty znajdujące się w różnych odległościach od oka. Dzięki temu, że rozwija się prawidłowo plamka żółta oraz odruch akomodacyjny układ wzrokowy może prawidłowo kontynuować rozwój widzenia przestrzennego. Widzenie przestrzenne to inaczej widzenie stereoskopowe, które jest najdoskonalszym i najwyższym stopniem widzenia obuocznego. Dziecko w 4 miesiącu życia powinno mieć oczy ustawione już prosto (jest to tzw. ortoforia), a ruchy jego oczu powinny być w pełni zsynchronizowane. Zauważenie zeza u maluszka w tym okresie powinno zostać skonsultowane z odpowiednim specjalistą dziecięcym.  W tym czasie zachodzi wiele zmian w układzie wzrokowym, które powinniśmy wzmacniać dostarczając dziecku różnorodnych bodźców wzrokowych poprzez ich przybliżanie i oddalanie np. kontrastowych książeczek. Piąty miesiąc życia dziecka to czas doskonalenia dotychczasowych zdolności wzrokowych oraz czas rozwoju małej motoryki ciała dziecka. W okresie piątego miesiąca oczy dziecka ustawione są symetrycznie i prosto (odblaski rogówkowe są jednakowe w oku prawym i lewym) oraz wykonują symetryczny, jednoczesny ruch zbieżny do nosa w momencie przybliżania do niego zabawek bądź rączek. Maluszek potrafi śledzić wzrokiem za rodzicami bądź przesuwaną przed jego oczkami zabawką/książeczką. W piątym miesiącu życia dziecko leżąc na brzuszku zaczyna sięgać po leżące obok niego przedmioty i co najważniejsze w tym okresie to tak długo wyczekiwana przez rodziców reakcja na wyraz twarzy - zazwyczaj uśmiechem na uśmiech. Maluszek reaguje również na urządzenia elektroniczne włączone w pobliżu, ale jest to bardzo niewskazane w tym początkowym okresie rozwoju. Dziecko do 2 r.ż. nie powinno mieć kontaktu z sztucznym światłem niebiesko-fioletowym emitowanym przez urządzenia cyfrowe, ze względu na brak zdolności filtrowania światła przez naturalną soczewkę oka malucha. 

 

6 MIESIĄC ŻYCIA DZIECKA - CZAS NA PIERWSZ WIZYTĘ U SPECJALISTY DZIECIĘCEGO!

 

Pierwsze pół roku życia dziecka to niezwykle istotny czas rozwoju układu wzrokowego. W tym czasie jakiekolwiek zezowanie oczu jest nieprawidłowością wymagającą pilnej konsultacji. Jeśli oczy dziecka rozwijały się w tym czasie prawidłowo i nie napotkały żadnej przeszkody - dziecko ma możliwość uzyskania najbardziej doskonałego widzenia przestrzennego (rozwinęła się tzw. konwergencja fuzyjna). Oczy dziecka posiadają już umiejętność prawidłowej konwergencji i akomodacji - czyli potrafią ustawiać się symetrycznie, równolegle do nosa oraz widzieć wyraźnie w każdej odległości patrzenia. Poza tym potrafią również podążać wzrokiem za pokazywaną zabawką czy twarzami, a także wodzić oczami w pionie i poziomie. Jest to czas, w którym dziecko coraz więcej się porusza i jest coraz bardziej aktywne, a rozwój kolejnych umiejętności motorycznych warunkowany jest właśnie prawidłowym rozwojem układu wzrokowego. Maluszek coraz chętniej obraca się, próbuje samodzielnie siadać i jest coraz bardziej ciekawy nowych przedmiotów, które często bierze bezpośrednio do buzi - udoskonala się wtedy koordynacja oko-ręka. Według zaleceń AOA - American Optometric Association dziecko w 6 miesiącu życia powinno odbyć pierwsze pełne badanie okulistyczne. Kolejne badania dziecko powinno przejść po osiągnięciu 3 lat, a jeszcze kolejne przed rozpoczęciem pierwszej klasy. AOA sugeruje też, aby dzieci w wieku szkolnym przechodziły badania wzroku raz na 2 lata, nawet jeśli nie ma potrzeby korekcji wzroku. Dzieci, które mają stwierdzoną wadę wzroku  powinny przechodzić badania co roku lub zgodnie z zaleceniem specjalisty. W niektórych stanach USA badania wzroku są wymagane przed rozpoczęciem nauki w pierwszej szkole. Z pełną świadomością uważam, że takie obowiązkowe badania powinny być w każdym kraju. Perfekcyjne widzenie dali i bliży, skupianie wzroku, odpowiednia zdolność poruszania oczu, prawidłowa koordynacja ręka-oko, odpowiedni balans między oczu i świadomość peryferyjna to niezwykle istotne umiejętności potrzebne dzieciom i młodzieży do prawidłowego rozwoju. Niestety w Polsce wciąż nie ma takich uregulowanych zaleceń.. - stąd tak bardzo zależy Nam Specjalistom na zwiększaniu świadomości wśród rodziców dotyczącej regularnych badań wzroku u dzieci, które uczą się widzieć na bazie doświadczeń. Dziecko nie powie nam, że gorzej widzi. Wzrok jest najbardziej kluczowym elementem rozwoju funkcjonalnego. Na badaniu wzroku u maluszka 6 miesięcznego specjalista bada funkcje źrenic – to badanie wykazuje czy źrenice dziecka rozszerzają się i zwężają w sposób prawidłowy. Badanie obejmuje również badanie fiksacji – czyli sprawdzenie czy niemowlę potrafi skupiać wzrok na obiektach i podążać za nimi wzrokiem, kiedy przemieszczają się z jednego miejsca na drugie. W tym czasie istotnym badaniem jest również badanie ostrości widzenia z wykorzystywaniem specjalnych kart, które są puste z jednej strony i pokryte pasami z drugiej, które przyciągają wzrok dziecka. Pozwala to ocenić zdolność widzenia niemowlęcia bez wykorzystania standardowej tablicy do badania wzroku. 

DALSZY ROZWÓJ WIDZENIA MALUCHA - OD 7 DO 10 MIESIĄCA ŻYCIA..  

 

7 miesięczny maluszek posiada już w tym okresie swojego życia bardzo dobre widzenie kontrastowe. Dopiero w tym momencie rozwoju kolorowe zabawki i książeczki mają sens i są świetne do wzbudzania aktywności ruchowej - niezbędnej do dalszego rozwoju motorycznego. Maluch w tym czasie zaczyna wykształcać prawidłowy siad boczny oraz skośny z rozwinięciem chwytu pęsetowego, a także chwytu stopa-ręka. Chwyt pęsetowy to chwyt przedmiotu pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym. Dziecko trzyma przedmiot kciukiem i palcem wskazującym. Kciuk jest przywiedziony, a palce środkowy, serdeczny i mały są zgięte i umożliwiają stabilizację chwytu. Ewentualne późniejsze trudności dziecka z wykonywaniem zadań w obrębie motoryki małej mogą mieć podłoże motoryczne, wzrokowe lub czuciowe. Do przyczyn, które powodują trudności wykonywania zadań związanych z małą motoryką można zaliczyć: zbyt niskie/zbyt duże napięcie mięśniowe, słabą koordynację posturalną, trudności w ustaleniu wzorców lateralizacji, nieprawidłowości w funkcjonowaniu narządu wzroku oraz koordynacji wzrokowo – ruchowej. Maluszek potrafi sprawnie i dość szybko przenosić uwagę z jednego przedmiotu na drugi oraz zauważa bardzo malutkie przedmioty. Potrafi w tym okresie odróżniać buzie rodziców od obcych twarzy, a także chwyta coraz chętniej przedmioty, które znajdują się w ruchu. Bardzo ważnym aspektem psychologicznym i nie tylko jest nawiązywanie i wzmacnianie kontaktu wzrokowego z dzieckiem - jest on ważny ze względu na relację, ale również postrzeganie ewentualnych nieprawidłowości, które wcześnie wychwycone będą łatwiejsze do wyprowadzenia. Można zaobserwować, czy dziecko nie mruży zbyt mocno oczu lub czy nadmiernie ich nie pociera, czy jego oczy nie łzawią oraz czy któreś oczko nie zaczyna zezować. Brak kontaktu wzrokowego, brak zainteresowania zabawkami, poruszającymi czy świecącymi się obiektami to objawy, które powinny rodzica niepokoić, ponieważ mogą świadczyć o wrodzonych chorobach oczu tj. zaćma czy jaskra. Ósmy miesiąc życia malucha to czas, gdy staje się on już niezwykle aktywny, interesuje się coraz większą ilością przedmiotów i osób dookoła. W tym okresie prawie wszystkie funkcje wzrokowe są już odpowiednio rozwinięte. Prawidłowo rozwijający się narząd wzroku, widzenie obuoczne oraz odpowiednia praca mięśni oczu wpływa na prawidłowy rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej. Gdy dziecko dobrze widzi ma odpowiednią motywację do aktywności ruchowej, co sprzyja dalszemu rozwijaniu się odpowiednich funkcji motorycznych: maluch zaczyna raczkować, siadać i wstawać, odróżnia rodziców i bliskie mu osoby od obcych, na których może reagować płaczem lub skwaszoną minką. W okresie ósmego miesiąca życia u niektórych dzieci może już nastąpić całkowita mielinizacja nerwu wzrokowego - co wpływa na efektywny przebieg impulsów nerwowych z siatkówki oka do kory mózgowej. Proces ten jest bardzo indywidualny i może rozwijać się do ukończenia 2 roku życia. W okresie dziewiątego miesiąca życia maluch wyraźnie widząc potrafi już dokładnie odróżnić obcych od bliskich i reaguje nie tylko na uśmiechy, ale także na nasze grymasy czy wyraz twarzy. W tym miesiącu życia dziecko absolutnie już nie może zezować. Rozwój dziecka jest bardzo indywidualny i przebiega w rożnym tempie. W dziesiątym miesiącu życia maluch powinien być już niesamowicie aktywnym bobasem, który chętnie poznaje otoczenie wokół i bardzo cieszy się z kolejnych nabywanych zdolności ruchowych takich jak raczkowanie, siadanie czy wspinanie się. 

JAK WIDZI NASZ PRAWIE ROCZNIAK? … CZYLI 11 ORAZ 12 MIESIĄC ŻYCIA.. 

 

W okresie 11 miesiąca życia maluch zaczyna dobrze orientować się w swojej przestrzeni domowej, lubi wyglądać przez okno i czynnie obserwować co dzieje się dookoła. Bardzo lubianą zabawą w tym okresie rozwoju jest “zabawa w akuku”. W wieku 11 miesiąca ok. 80% dzieci ma prawidłowo rozwinięte widzenie obuoczne w stopniu porównywalnym z osobą dorosłą.  Umiejętności wzrokowe maluchów rozwijają się i udoskonalają jeszcze przez wiele kolejnych lat, ale fundamentem dobrego widzenia i rozwoju ogólnego jest właśnie okres niemowlęcy.  Gdy nasz niemowlak jest już roczniakiem w jego życiu zachodzą ogromne zmiany i ogromny rozwój zmysłów oraz umiejętności. Ten czas jest niezwykle ważny dla rozwoju - mózg malucha w tym czasie jest niesamowicie plastyczny i to czego nauczy się oraz doświadczy w pierwszych miesiącach ma odzwierciedlenie na całe życie. Wzrok jest podstawowym zmysłem w komunikacji dziecka i świata właśnie między 12, a 24 miesiącem jego życia. Okres pierwszych dwóch lat życia dziecka to okres szybkiej fazy wzrostu oka, mimo że najwięcej zmian w oczach dziecka zachodzi w okresie pierwszego pół roku jego życia. Wszelkie zmiany zachodzące w tym czasie są uwarunkowane przede wszystkim genetycznie, ale ogromne znaczenie i wpływ mają też nabyte doświadczenia wzrokowe i ruchowe. Po ukończeniu 1 roku życia oczy dziecka nie mają prawa zezować, dziecko rozwija się w normach ruchowych i jest baaardzo aktywne oraz ciekawe świata. 

DLACZEGO PRZESIEWOWE BADANIA WZROKU U DZIECI SĄ TAK BARDZO WAŻNE? 

 

Wzrok jest zmysłem, który w przeważającej mierze rozwija się po urodzeniu. Jest najsłabiej rozwiniętym zmysłem i niezwykle intensywnie rozwija się w pierwszych miesiącach i latach naszego życia. Świadomość jak ważne są badania oczu już od pierwszych miesięcy życia dziecka jest bardzo istotna wśród rodziców. Pierwsze badanie wzroku u dziecka powinno odbyć się tuż po narodzinach w pierwszej dobie życia maluszka - w szpitalu przez okulistę dziecięcego. Im wcześniej wykryta wada wzroku, im wcześniej skorygowana wada wzroku, tym większa szansa na prawidłowy rozwój nie tylko widzenia, ale też ogólny rozwój funkcjonalny dziecka. Obowiązkowe, przesiewowe badanie wzroku noworodków jeszcze w szpitalu zdecydowanie przyspieszyłoby proces diagnozy i leczenia wrodzonych chorób oczu - w związku z tym można  by było uniknąć wielu niepotrzebnych powikłań. Najpowszechniej wśród wrodzonych chorób oczu możemy wymienić zaćmę wrodzoną, jaskrę wrodzoną, siatkówczaka oraz retinopatię wcześniaczą. We wszystkich wyżej wymienionych chorobach najważniejszy jest czas - im szybciej zostanie postawiona diagnoza i wprowadzone odpowiednie leczenie tym mniejsza utrata wzroku i ryzyko wystąpienia powikłań. Najczęstszą przyczyną ślepoty wrodzonej u dzieci jest retinopatia wcześniacza, czyli uszkodzenie siatkówki oka. Wśród metod leczenia retinopatii u wcześniaków wyróżnia się laseroterapię, krioterapię, leczenie chirurgiczne bądź iniekcje doszklistkowe. Powikłania pooperacyjne obejmują krótkowzroczność, astygmatyzm, jaskrę wtórną, zeza, małoocze lub późne odwarstwienia siatkówki.  Bardzo groźnym nowotworem oczu u dzieci jest siatkówczak - nowotwór wewnątrzgałkowy, który może być leczony chemioterapią, krioterapią, radioterapią, zabiegami laserowymi (fotokoagulacją lub termochemioterapią) oraz enukleacją, czyli całkowitym usunięciem gałki ocznej. Po usunięciu gałki ocznej stosuje się implant oczodołowy, który zapewnia prawidłowy rozwój oczodołu i twarzoczaszki. Powikłaniem siatkówczaka jest częściowa lub całkowita utrata widzenia. Siatkówczak, czyli retinoblastoma należy do najczęściej spotykanych nowotworów oka u dzieci najmłodszych i występuje u około 1 przypadków na 15-18 tys. urodzonych dzieci. Wykrywany jest najczęściej przypadkowo we wczesnych stadiach choroby, lub podczas badania okulistycznego dzieci, które zgłaszają się do gabinetów okulistycznych z powodu zeza lub nieprawidłowego koloru źrenicy. Jaskra wrodzona to uszkodzenie nerwu wzrokowego i podwyższone ciśnienie wewnątrz oka, co zazwyczaj leczy się farmakologicznie bądź operacyjnie (irydektomia, trabekulotomia). Jaskra wrodzona występuje rzadko i powstaje na skutek wadliwego rozwoju oka dziecka jeszcze na etapie płodowym - jest rezultatem nieprawidłowego rozwoju struktur przedniego odcinka oka i kąta przesączania. Dochodzi wówczas do zarośnięcia tkanki, której zadaniem jest filtrowanie płynu śródgałkowego z komory przedniej oka do krwiobiegu.  W 25% przypadków objawy jaskry wrodzonej stwierdza się zaraz po urodzeniu, w 80% przypadków przed ukończeniem przez dziecko 1. r.ż. Jaskra wrodzona jest przyczyną neuropatii jaskrowej, zaniku nerwu wzrokowego, częściowej lub całkowitej utraty widzenia. Zaćma wrodzona to zmętnienie soczewki wewnątrzgałkowej u dzieci, której przyczyną mogą być infekcje wewnątrzmaciczne, zaburzenia metaboliczne lub wady genetyczne. Leczenie polega na usunięciu soczewki zmętniałej, stosowaniu soczewek kontaktowych (twardych, gazoprzepuszczalnych) w celu korekcji, terapii widzenia oraz wszczepieniu sztucznej soczewki w późniejszych latach, gdy oko osiągnie dojrzałość. Terapia widzenia umożliwia prawidłowy rozwój widzenia, zwłaszcza wtedy gdy zaćma wrodzona została zdiagnozowana później niż tuż po urodzeniu. Zaćma wrodzona może być przyczyną niedowidzenia, zeza, oczopląsu oraz braku widzenia przestrzennego (stereopsji). Bardzo istotna jest również wczesna diagnostyka zeza, który nie powinien już występować po 3 miesiącu życia. Zez występuje u około 2% dzieci urodzonych o czasie i aż u 10-20% wcześniaków. Zez nie zagraża rozwojowi samego oka, ale mózgu, ponieważ powstrzymuje rozwój widzenia obuocznego oraz może doprowadzić do niedowidzenia, czyli utraty ostrości widzenia mimo zastosowania najlepszej korekcji. I wbrew temu co często słyszymy i czytamy - z zeza się nie wyrasta - on sam nie zniknie. Tak zwane „uciekanie” oczka może występować maksymalnie do 4 miesiąca życia dziecka i może występować w różne strony, najczęściej oko zezuje do środka czyli w kierunku nosa lub na zewnątrz - rozbieżnie. Zez bardzo zaburza rozwój widzenia obuocznego, a zaburzone widzenie obuoczne może negatywnie wpływać na rozwój ruchowy dziecka. Prawidłowemu, równoległemu ustawieniu oczu od pierwszych tygodni życia malucha sprzyja leżenie na brzuchu. Zez jest najczęstszą przyczyną niedowidzenia. Im zez pojawia się wcześniej, tym większe może być niedowidzenie - dzieje się tak dlatego, że w momencie powstania zeza obraz w mózgu widziany jest podwójnie - mózg wtedy tłumi słabsze oko (oko zezujące) aby widzieć pojedyńczo. Niedowidzenie (z ang. Amblyopia) to inaczej tłumienie, potocznie nazywane leniwym okiem. Niedowidzenie jest jednym z najniebezpieczniejszych zaburzeń odbierających dobre widzenie w zdrowym oku. Pomimo dobrze dobranej korekcji (okularów lub soczewek kontaktowych) oko dalej źle widzi” - niedowidzenie powstaje na siatkówce oka, dokładnie w plamce żółtej, czyli miejscu naszego najdoskonalszego, centralnego (plamkowego) widzenia. Niedowidzenie powoduje obniżenie ostrości widzenia bez organicznej przyczyny czyli ogólnie okulistycznie oko jest zdrowe ale nie widzi ostro. Częstą przyczyną niedowidzenia może być także różnowzroczność - czyli różnica w wadzie wzroku między okiem prawym i lewym o min. 1 dioptrię. Ta sytuacja jest zdecydowanie bardziej niebezpieczna, gdy dziecko nie ma widocznego zeza rodzice zdecydowanie później zgłaszają się do specjalisty, a niedowidzenie może rozwijać się bezobjawowo. Niedowidzenie może wystąpić także w przypadku wysokiej wady wzroku w obu oczach , astygmatyzmu, nadwzroczności czy krótkowzroczności oraz w przypadku nieużywania oka gdy np. opada powieka, występuje zaćma lub gdy rogówka nie jest przejrzysta. Niedowidzenie powoduje przede wszystkim: utratę widzenia (jednooczność), osłabienie lub utratę widzenia obuocznego, osłabienie widzenia kontrastowego, osłabienie lub utratę widzenia przestrzennego, zeza, efekt stłoczenia np. tekstu podczas czytania powodując spowolnienie czytania oraz osłabienie ruchów śledzących oczu - podążania oczami np. za przedmiotem.  Po rozpoznaniu niedowidzenia bardzo istotny jest dobór odpowiedniej korekcji wady wzroku, wprowadzenie obturacji (zasłaniania) oraz zastosowanie odpowiednich ćwiczeń. Im wcześniej zostanie postawiona diagnoza i rozpoznanie oraz rozpoczęta terapia, tym większa szansa na pełne wyleczenie i powrót do pełnej ostrości widzenia.  Należy pamiętać, że dziecko nie wie, że widzi źle, ponieważ nie wie jak można widzieć inaczej - tylko rutynowe kontrole i badania wzroku są w stanie wychwycić wszelkie nieprawidłowości. Pierwsze dwa lata życia dziecka to czas wielkich zmian, ogromnego rozwoju fizycznego oraz psychicznego. Rozwój widzenia w pierwszych dwóch latach życia dziecka jest najbardziej intensywny - nazywany jest fazą szybką wzrostu oka. W mózgu kształtuje się prawidłowe widzenie obuoczne, mięśnie oczu powinny pracować prawidłowo i nie powinien w tym czasie występować zez. Jeśli zez nie wystąpił do ukończenia 2 r.ż. i ostrość widzenia dziecka jest prawidłowa to w przypadku wystąpienia ewentualnych wad w późniejszym okresie życia dziecka jest bardzo duża szansa na przywrócenie dobrego widzenia obuocznego, ze względu na dotychczasowe prawidłowe rozwinięcie odpowiednich połączeń nerwowych w mózgu. I jeśli pojawią się po 2 r.ż jakiekolwiek nieprawidłowości to dzięki odpowiedniej korekcji okularowej, soczewkowej bądź terapii widzenia da się to wyprowadzić i dziecko i jego układ wzrokowy mogą dalej rozwijać się prawidłowo. Rozwój widzenia jest bardzo silnie powiązany z rozwojem motorycznym - stąd niezwykle ważna zasada: im więcej aktywności ruchowej dziecka - tym lepszy i bardziej stabilny rozwój narządu wzroku. Dzieci powinny być bardzo aktywne ruchowo oraz w koordynacji oko-ręka wykonując czynności tj. jazda na rowerze, hulajnodze, rysowanie czy układanie puzzli i klocków. U dzieci, u których do 2 r.ż. rozwój motoryczny jest zaburzony warto wykonać specjalistyczne badanie wzroku. W Polsce niestety nie mamy obowiązkowych badań u 2 latków - co bardzo utrudnia diagnostykę i profilaktykę. U dwulatków i czterolatków bardzo ważne są badania ostrości wzroku do dali i bliży każdym okiem osobno, test Hirshberga (test refleksów rogówkowych), cover-test, czyli test wykrywający zeza oraz badanie konwergencji, czyli przybliżania przedmiotu do nosa. Takie badania dają naprawdę dużo informacji o wzroku dziecka i powinny być obowiązkowe. Wzrok dziecka można zbadać w każdym wieku, nie tylko wykonując obowiązkowe bilansy czterolatka.. Im wcześniej zdiagnozuje się problem wzrokowy i wdroży odpowiednie leczenie lub profilaktykę, tym są lepsze rokowania i możliwość zapobiegania wielu powikłaniom, jak właśnie zez czy niedowidzenie. Ponad 50% rozwoju wszystkich zdolności uczenia się przypada na pierwsze 4 lata życia dziecka, a do 8 r.ż. tworzą się prawidłowe połączenia nerwowe, od których zależy rozwój zdolności uczenia się dziecka. Wzrok jest jednym z naszych najważniejszych zmysłów, dzięki któremu codziennie dociera do nas olbrzymia ilość informacji z otoczenia. Już od najmłodszych lat nasze oczy stale odbierają bodźce świetlne, które nasz mózg przetwarza, poddaje analizie i wykorzystuje w procesie uczenia się.

 

 

Aleksandra Kuczyńska 

Optometrysta

NO21213