JASKRA - 4 Eyes Optyka

JASKRA - ZWANA CICHĄ ZŁODZIEJKĄ WIDZENIA… JAK PODSTĘPNIE ZABIERA NAM WIDZENIE? CO POWINNIŚMY O NIEJ WIEDZIEĆ?

Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że jaskra stanowi drugą przyczynę ślepoty na świecie, po zaćmie, a liczba osób z jaskrą rośnie, zwłaszcza w populacji powyżej 40 roku życia. Termin „jaskra” nie oznacza jednej choroby, lecz odnosi się do szeregu jednostek chorobowych. Wspólną ich cechą jest uszkodzenie nerwu wzrokowego nazywane jaskrową neuropatią nerwu wzrokowego, która objawia się przede wszystkim ubytkami w polu widzenia. Najczęstszym czynnikiem ryzyka powstawania neuropatii jaskrowej jest podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe (zwane też ciśnieniem śródgałkowym). Jaskra to choroba oczu głównie kojarzona ze zbyt wysokim ciśnieniem wewnątrzgałkowym. Szacuje się, że jaskra dotyka aż 70 mln osób na całym świecie. Może doprowadzić do niedokrwienia części siatkówki pod wpływem nacisku spowodowanego zbyt wysokim ciśnieniem wewnątrz oka. Jaskra jest postępującą chorobą powodującą uszkodzenie nerwu wzrokowego i pogorszenie jakości widzenia, a nieleczona może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku. Prowadzi do nieodwracalnej utraty części lub całości pola widzenia - od peryferii (widzenia obwodowego) w kierunku centrum. W leczeniu jaskry kluczowe jest obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego poprzez stosowanie odpowiednich kropli do oczu lub wykonywania zabiegów udrażniających przepływ cieczy wodnistej. Wszystkie badania statyczne na świecie wykazują, że ponad połowa chorych przez wiele lat nie zdaje sobie sprawy z istnienia jaskry z powodu jej podstępnego i subiektywnie niezauważalnego rozwoju. Jaskra to choroba dziedziczna - występuje 4 razy częściej u rodzeństwa i 2 razy częściej u potomstwa osób chorych, w porównaniu z populacją zdrową. Bardziej narażone na zachorowanie są osoby z nadciśnieniem tętniczym lub ze zbyt niskim ciśnieniem krwi, cukrzycą, skłonnościami do marznięcia rąk i stóp, migrenami oraz pacjenci przewlekle leczeni sterydami. Najczęściej na tą chorobę zapadają osoby z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym (IOP) oraz cierpiące na krótkowzroczność. Choć jaskra może rozwinąć się przy każdym, nawet niskim, poziomie ciśnienia wewnątrzgałkowego to jego poziom oraz dobowe wahania pozostają podstawowymi czynnikami, które sprzyjają rozwojowi tej chorób.

KILKA WAŻNYCH ASPEKTÓW OD STRONY ANATOMICZNEJ.. DLACZEGO W OKU WZRASTA CIŚNIENIE? JAKI MA TO WPŁYW NA STRUKTURY OKA I JAKOŚĆ WIDZENIA?

Na ogół przyjmuje się, że prawidłowe wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego powinny mieścić się w przedziale od 10 do 22 mmHg. Prawidłowe ciśnienie wewnątrzgałkowe jest konieczne do funkcjonowania oka jako układu optycznego, którego ścianki muszą być gładkie i odpowiednio napięte dzięki produkowanej w oku cieczy wodnistej. Jej nieprzerwane wytwarzanie i ciągły odpływ są konieczne do odżywiania optycznych elementów oka, takich jak soczewka i rogówka, które nie mają własnych naczyń krwionośnych. Ciśnienie w oku ma prawidłową wartość, gdy ciecz wodnista jest produkowana z taką samą prędkością, z jaką odpływa. Wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego jest skutkiem braku równowagi pomiędzy wytwarzaniem, a odpływem cieczy wodnistej z oka do krwiobiegu. O wysokości ciśnienia wewnątrz oka decydują przede wszystkim dwa czynniki:

ilość cieczy wodnistej (tzw. płynu komorowego) wydzielanej przez ciało rzęskowe
opór naczyniowy drogi odprowadzającej ciecz wodnistą.

Na drogę odprowadzającą ciecz wodnistą składają się przede wszystkim:

beleczkowanie kąta tęczówkowo-rogówkowego;
kanał Schlemma, czyli zatoka żylna twardówki;
żyły wodne oraz nadtwardówkowy splot żylny.

Bezpośrednim producentem cieczy wodnistej jest nabłonek ciała rzęskowego do komory tylnej. Z komory tylnej przepływa przez otwór źreniczny do komory przedniej, skąd przez utkanie beleczkowania kąta tęczówkowo-rogówkowego przemieszcza się do kanału Schlemma. Płyn komorowy zawiera głównie tlen, glukozę i inne składniki odżywcze – odżywia ciało szkliste, soczewkę oraz rogówkę. Płyn komorowy rozprowadzany jest poprzez dyfuzję (przemieszcza się na podstawie różnicy ciśnień, pomiędzy naczyniami żylnymi splotu nadtwardówkowego, a różnicą ciśnienia wewnątrzgałkowego) z komory tylnej do komory przedniej gdzie uchodzi przez kąt tęczówkowo-rogówkowy, następnie przez system beleczkowania przechodzi do zatoki żylnej i dalszą drogę przez tętnice do układu naczyniowego. Z kanału Schlemma przez żyły wodne ciecz wodnista przedostaje się do naczyń żylnych gałki ocznej. Objętość cieczy wodnistej odpływającej z gałki ocznej w jednostce czasu jest proporcjonalna do różnicy pomiędzy ciśnieniem wewnątrzgałkowym, a ciśnieniem w żyłach nadtwardówkowych. Oszacowano, że ciało rzęskowe wytwarza średnio 2 mm 3 cieczy wodnistej w czasie jednej minuty. Z oczywistych powodów taka sama ilość cieczy wodnistej, jaka została wyprodukowana przez ciało rzęskowe, musi z gałki odpłynąć. Główną drogą odpływu cieczy wodnistej jest układ beleczkowania – kanał Schlemma – żyły nadtwardówkowe. Oszacowano, że tą drogą odpływa około 90% objętości cieczy wodnistej – dlatego drogę tę nazywamy klasyczną (lub odpływem zależnym od ciśnienia). Pozostała część (około 10%) objętości cieczy wodnistej odpływa przez ciało rzęskowe i tęczówkę do przestrzeni nadnaczyniówkowej – odpływem niezależnym od ciśnienia wewnątrzgałkowego. Odpływ ten nie zależy od ciśnienia wewnątrzgałkowego, może być wyższy w zdrowych oczach młodych osób i zmniejsza się wraz z wiekiem. Z wiekiem maleje współczynnik łatwości odpływu płynu przez zmiany w systemie beleczkowania, ale nie zmienia się ilość produkowanego płynu. A żeby płyn odpłynął w odpowiedniej ilości musi zwiększyć się ciśnienie, nawet do 300 mm Hg. Przy zdrowych naczyniach żylnych i krwionośnych dostarczających krew do nerwu wzrokowego, jak i siatkówki nie ma to wpływu, ale przy osłabieniu powoduje zmniejszenie ukrwienia siatkówki i nerwu wzrokowego. Zwiększenie ciśnienia wewnątrzgałkowego może nie być odczuwalne i może powodować obrzęk rogówki, co powoduje tak zwany efekt halo. Przy dłuższym niedokrwieniu pacjent będzie odczuwał problemy w polu widzenia. Nieleczona jaskra doprowadza do znacznego obniżenia pola widzenia (widzenie lunetowe). Musimy pamiętać że nie do końca najważniejsze jest ciśnienie wewnątrz gałkowe tylko najważniejszy jest stan naczyń krwionośnych. Jaskrę stwierdzamy na podstawie stanu nerwu wzrokowego, pola widzenia oraz wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego. Przy rozwiniętej jaskrze na tarczy nerwu wzrokowego możemy zaobserwować formę wnęki oraz tarcza przypomina jakby sitko - są to widoczne włókna nerwów.

JAKIE OBJAWY TOWARZYSZĄ JASKRZE ?

Kłopot w tym, że pacjent z nierozpoznaną jaskrą często nie ma żadnych objawów choroby. Jaskra jest chorobą całkowicie bezbolesną, nie powodującą podrażnienia oka ani problemów z czytaniem. U 85% chorych pacjentów jaskra przebiega bez żadnych objawów i podstępnie niszczy wzrok. Jest nazywana „cichą złodziejką widzenia”, gdyż w jaskrze uszkodzenie pola widzenia następuje od obwodu tarczy wzrokowej, co jest dla chorych przez wiele lat niezauważalne, gdyż mózg wypełnia ubytki jasnymi plamami. A nawet Ci pacjenci z rozpoznaną jaskrą mogą czuć się całkowicie zdrowi, bo zazwyczaj widzą dobrze, podczas gdy choroba postępuje. Częściowe lub całkowite zniszczenie poszczególnych pęczków włókien nerwowych, które zbiegają się w pierścieniu nerwowo-siatkówkowym na tarczy nerwu wzrokowego uniemożliwia przekaz wrażeń wzrokowych z do mózgu. Powoduje to luki/ubytki w polu widzenia – tzw. mroczki jaskrowe. Pacjenci z jaskrą przez wiele lat są nieświadomi istnienia i stałego powiększania się mroczków jaskrowych występujących w peryferyjnych częściach pola widzenia, tym bardziej, że przy patrzeniu dwojgiem oczu oba pola widzenia nakładają się na siebie i wzajemnie uzupełniają swoje ubytki. W zaawansowanym stadium jaskry pole widzenia zawęża się do tego stopnia, że obraz jest widziany jak „przez dziurkę od klucza” - nazywamy takie widzenie, widzeniem lunetowym. W momencie zaniku widzenia centralnego oko jest praktycznie ślepe, postrzega jedynie ruch oraz światło, które pada od strony skroniowej. Jaskra stopniowo doprowadza do ślepoty całkowitej. Jaskra najczęściej rozwija się w obojgu oczach, ale jej postęp nie jest zwykle symetryczny. Uszkodzenie wzroku pacjenci odczuwają dopiero, gdy nerw wzrokowy jest już niemal całkowicie zniszczony i choroba obejmuje centrum widzenia. W 15% przypadkach chorych na jaskrę może dochodzić do przejściowego wzrostu ciśnienia w gałce ocznej do wartości ok. 30-40 mmHg. Chory może odczuwać wtedy ból oka, ból głowy oraz zaburzenia widzenia pod postacią kół tęczowych przy patrzeniu na źródło światła - tzw. efekt „halo” lub zamglone widzenie. Niekiedy ciśnienie w oku wzrasta do wartości wyższych rzędu 50-90 mmHg – jest to tzw. ostre zamknięcie kąta przesączania (ostry atak jaskry), któremu towarzyszą zaczerwienienie oka, znaczne pogorszenie widzenia, bardzo silny ból oka i głowy, a nawet nudności i wymioty, co stanowi pilny stan okulistyczny wymagający natychmiastowego leczenia. Bez właściwej interwencji okulistycznej może w ciągu kilkudziesięciu godzin doprowadzić do całkowitej utraty widzenia.

NERW WZROKOWY - JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI, JAK DOCHODZI DO JEGO USZKODZENIA W JASKRZE? JAK OCENIA SIĘ STOPIEŃ USZKODZENIA NERWU WZROKOWEGO?

Nerw wzrokowy to najważniejszy ,,łącznik” pomiędzy okiem, a mózgiem. Rozpoznanie jaskry opiera się na stwierdzeniu cech neuropatii nerwu wzrokowego, a także podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz ubytków w polu widzenia. Głównym czynnikiem powodującym zanik warstwy włókien nerwowych siatkówki, tworzących następnie nerw wzrokowy, jest we wszystkich typach jaskry zbyt wysokie dla danego oka ciśnienie wewnątrzgałkowe. Zatem badanie dna oka, a przede wszystkim tarczy nerwu wzrokowego wraz z oceną zbiegających się w niej włókien nerwowych, jest warunkiem koniecznym rozpoznania jaskry. Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe odgrywa główną rolę w rozwoju jaskrowej neuropatii nerwu wzrokowego. Przy podwyższonym ciśnieniu wewnątrzgałkowym dochodzi bowiem do ucisku włókien nerwowych i tkanki podporowej przedniego odcinka nerwu wzrokowego. Jednocześnie podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe zmniejsza przepływ krwi przez nerw wzrokowy i siatkówkę. Na ogół przyjmuje się więc, że zarówno czynnik mechaniczny (ucisk), jak również naczyniowy (niedokrwienie) prowadzą do jaskrowego zaniku nerwu wzrokowego. Bywają jednak sytuacje szczególne. Zmiany patologiczne w układzie krążenia, które upośledzają przepływ krwi przez nerw wzrokowy mogą powodować jego zanik przy niewielkim wzroście ciśnienia wewnątrzgałkowego, a nawet przy wartościach utrzymujących się w granicach statystycznej normy (tzw. jaskra normalnego ciśnienia). I na odwrót. Niekiedy występują takie stany, w których stwierdza się podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe bez objawów uszkodzenia nerwu wzrokowego (tzw. nadciśnienie oczne). Prawdopodobnie przepływ krwi jest tak sprawny, że nerw wzrokowy „toleruje” jeszcze takie wzrosty ciśnienia. Jednak w powyższych szczególnych sytuacjach niezbędna jest kontrola dokładności aparatu, którym wykonywano pomiar ciśnienia śródgałkowego. Wziernik okulistyczny, czyli oftalmoskop pozwala na oglądanie dna oka w obrazie prostym przy około 15-krotnym powiększeniu. Jego zaletą jest możliwość przeprowadzenia badania w niemalże każdych warunkach. Ponadto nawet bez rozszerzenia źrenicy przez zakroplenie mydriatyku (np. tropikamidu) można obejrzeć tarczę nerwu wzrokowego. Większość oftalmoskopów ma filtr zielony, a to umożliwia ocenę włókien nerwowych na dnie oka w świetle bezczerwiennym. W gabinecie badanie dna oka przeprowadza się zwykle za pomocą lampy szczelinowej z wykorzystaniem soczewki Volka. Obraz jest odwrócony, ale stereoskopowy (przestrzenny). Soczewkę Volka należy trzymać przed okiem pacjenta bez jego dotykania. Stereoskopową ocenę dna oka, a także kąta tęczówkowo-rogówkowego można przeprowadzać z użyciem lampy szczelinowej i trójlustra Goldmanna, które zakłada się na znieczuloną odpowiednimi kroplami (np. alkainą) rogówkę. W wyniku rozwoju zaawansowanych technik powstały nowe urządzenia umożliwiające wizualizację struktur oka (urządzenia pozwalające na ilościową ocenę warstwy włókien nerwowych i tarczy nerwu wzrokowego) :

Analizator włókien nerwowych (GDX) – urządzenie, które dokonuje pomiaru grubości warstwy włókien nerwowych siatkówki.
Skaningowa tomografia laserowa (HRT) – pozwala na uzyskanie za pomocą skanowania wiązką światła laserowego trójwymiarowego obrazu tarczy nerwu wzrokowego. Wydruk, oprócz obrazu tarczy, podaje też liczbowe wartości parametrów analizy stereometrycznej jej poszczególnych elementów morfologicznych.
Optyczna tomografia koherentna (OCT) – w tej metodzie obrazy tomograficzne siatkówki, naczyniówki i nerwu wzrokowego, a także innych struktur gałki ocznej, otrzymuje się metodą koherentnej interferometrii optycznej. Tomograficzny obraz dna oka jest przedstawiany w postaci barwnego, wielowarstwowego przekroju odpowiadającego warstwom o różnej zdolności odbicia światła. W diagnostyce jaskry OCT pozwala na analizę jakościowych i ilościowych zmian dotyczących warstwy włókien nerwowych i tarczy nerwu wzrokowego.
Funduskamera non-mydriatic – to prosty w obsłudze aparat pozwalający na wykonanie fotografii dna oka nawet bez rozszerzenia źrenicy. Jest również przydatny dla oceny i dokumentacji zmian na dnie oka w przebiegu jaskry.

JAKI WPŁYW MA JASKRA NA POLE WIDZENIA? CZYM JEST JASKROWE USZKODZENIE POLA WIDZENIA?

Neuropatia jaskrowa czynnościowo objawia się ubytkami w polu widzenia. Zanik poszczególnych pęczków włókien nerwowych siatkówki tworzących nerw wzrokowy powoduje utratę części postrzeganego obrazu – w ten sposób powstają ubytki w polu widzenia. Postępujące obumieranie włókien nerwowych siatkówki prowadzi do stopniowego poszerzania się tych ubytków, aż w końcu do całkowitej utraty widzenia przez chore oko. Jest to równoznaczne z nieodwracalnym zanikiem nerwu wzrokowego, gdyż zniszczone elementy nerwowe oka niestety nie odtwarzają się. Zmiany w polu widzenia są na tyle charakterystyczne dla tej choroby, że mają istotne znaczenie dla jej rozpoznania. Ponadto badanie pola widzenia w jaskrze należy traktować jako ważne monitorowanie postępu choroby i ocenę skuteczności jej leczenia. Istnieją dwie podstawowe metody badania pola widzenia:

perymetria kinetyczna (izopterowa)
zautomatyzowana perymetria statyczna (perymetria komputerowa)

Perymetria kinetyczna – polega na prezentacji znaczków świetlnych o określonej wielkości i jasności. Znaczek jest przesuwany ze stałą prędkością wzdłuż kolejnych południków na czaszy aparatu, a badający zaznacza na odpowiednim schemacie miejsca, w którym jest on postrzegany. Dokładne przeprowadzenie perymetrii kinetycznej jest czasochłonne. Perymetria kinetyczna pozwala na: określenie zewnętrznych granic pola widzenia, wyznaczenie mroczków bezwzględnych i względnych, wyznaczenie izopter, tj. linii łączących punkty odpowiadające miejscom jednakowej czułości siatkówki (w świetle białym lub dla różnych barw).

JAKIE MOŻEMY WYRÓŻNIĆ RODZAJE JASKRY?

Klasyczny podział jaskry z uwzględnieniem badania kąta przesączania, czyli kąta tęczówkowo-rogówkowego wyróżnia jaskrę otwartego lub zamkniętego kąta, jaskrę pierwotną lub wtórną. W jaskrze otwartego kąta utrudnienie odpływu wynika z zamykania się otworków beleczkowania, co przypomina zatykanie się kratki ściekowej. W jaskrze zamkniętego kąta zetknięcie się lub zrost tęczówki z rogówką powoduje zamknięcie dostępu do drożnego systemu beleczkowania. Jaskra pierwotna nie jest związana z innymi chorobami ogólnymi, prowadzącymi do utrudnienia odpływu cieczy wodnistej lub do zamknięcia kąta przesączania. Jaskra wtórna natomiast wiąże się z innymi chorobami oczu lub ogólnoustrojowymi, które są odpowiedzialne za zmniejszenie odpływu lub zamknięcie kąta przesączania (np. stan, w którym dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego w rezultacie wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego spowodowanego innymi chorobami, przy zespole rzekomego złuszczania, zespole rozproszonego barwnika, w zaćmie przejrzałej przy urazach tępych gałki ocznej, przy podwichnięciu lub zwichnięciu soczewki (zwłaszcza do komory przedniej), w stanie po zakrzepie żyły środkowej siatkówki, podczas zapalenia odcinka przedniego błony naczyniowej oka). W jaskrze wtórnej należy stosować leki podobnie jak w jaskrze pierwotnej, a jeśli to możliwe - leczyć chorobę pierwotną (np. wykonać zabieg usunięcia zaćmy przejrzałej). Jaskra pierwotna otwartego kąta jest najczęściej spotykaną forma jaskry, a dotkniętych jest nią 2% ludzi na świecie po 40 r.ż. Częstość występowania wyraźnie wzrasta z wiekiem i jest to forma jaskry genetycznie uwarunkowana (występuje często rodzinnie). Jaskra otwartego kąta postępuje wolno - „skrada się podstępnie”, gdyż przez dłuższy czas nie daje żadnych dolegliwości odczuwanych przez pacjenta. Jej rozpoznanie opiera się na stwierdzeniu typowych zmian w obrębie tarczy nerwu wzrokowego, ubytków w polu widzenia, podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego i obecności otwartego kąta przesączania. Jaskra pierwotna zamkniętego kąta przesączania występuje w oczach anatomicznie do tego predysponowanych. Predyspozycja ta polega na przesuniętej ku przodowi przegrodzie tęczówkowo-soczewkowej, płytkiej komorze przedniej i wąskim kącie przesączania (mniejsza gałka oczna kojarzy się z nadwzrocznością) w takich oczach niewielka różnica ciśnienia pomiędzy komorą tylną, a komorą przednią może powodować nałożenie obwodu tęczówki na strukturę beleczkowania kąta tęczówkowo-rogówkowego, co prowadzi do częściowego lub całkowitego zamknięcia kąta i w znacznym stopniu lub całkowicie uniemożliwia odpływ cieczy wodnistej. Ostre zamknięcie kąta („jaskra ostra”, „atak jaskry”) manifestuje się wyraźnymi objawami subiektywnymi i obiektywnymi – pacjent odczuwa wtedy silny ból oka i głowy, któremu często towarzyszą wymioty i nudności. Zauważa też znaczne pogorszenie ostrości wzroku. W badaniu przedmiotowym za pomocą lampy szczelinowej okulista stwierdza silne przekrwienie gałki ocznej, zmętnienie rogówki spowodowane jej dużym obrzękiem, wyraźne spłycenie komory przedniej, poszerzoną źrenicę, która nie reaguje na światło oraz wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe przekraczające 60 mmHg.

KILKA SŁÓW O JASKRZE WRODZONEJ..

Jaskra wrodzona jest postacią jaskry, która występuje stosunkowo rzadko. Szacuje się, że częstość występowania to około 1 przypadek na 10 tys. urodzeń. Jaskrę wrodzoną pierwotną rozpoznaje się w 80% u dzieci w 1. roku życia, a w 25% w chwili urodzenia. Przyczyną jaskry wrodzonej są zaburzenia rozwojowe (dysgenezje) kąta tęczówkowo-rogówkowego, a przede wszystkim systemu beleczkowania. Jaskra wrodzona jest jednooczna lub obuoczna. Objawy choroby w jaskrze pierwotnej wrodzonej są wyraźne i mają dużą dynamikę przebiegu. Ból oka spowodowany wysokim ciśnieniem wewnątrzgałkowym powoduje niepokój (zwłaszcza nocny) i płaczliwość dziecka, które też pociera powieki. Uwagę zwraca charakterystyczna triada objawów: łzawienie, zaciskanie (kurcz) powiek oraz światłowstręt. Główne objawy to:

znaczne powiększenie gałki ocznej;
obrzęk rogówki z liniami pęknięcia błony granicznej tylnej;
zagłębienie jaskrowe tarczy n. wzrokowego;
podwyższone wartości ciśnienia w oku

Jaskra wrodzona to bardzo poważne zagrożenie dla wzroku, a jedyne skuteczne leczenie to odpowiednia operacja przeciwjaskrowa polegająca na utworzeniu drogi odpływu cieczy wodnistej. Jaskra wrodzona jest wynikiem wrodzonych nieprawidłowości w budowie kąta rogówkowo-tęczówkowego gałki ocznej (kąta przesączania, co utrudnia odpływ cieczy wodnistej z gałki ocznej i prowadzi do zwiększenia ciśnienia wewnątrzgałkowego już w życiu płodowym. Jaskra wrodzona występuje w następujących postaciach:

jaskra pierwotna wrodzona, zwana też niemowlęcą lub wolooczem (od urodzenia do 3.–4. roku życia),
jaskra pierwotna wrodzona o późnym początku, czyli pierwotna jaskra dziecięca (od powyżej 4. do 10. roku życia),
jaskra pierwotna młodzieńcza (od powyżej 10. do 35. roku życia),
jaskra wrodzona wtórna, powstająca w następstwie różnych wrodzonych anomalii ocznych oraz ogólnych zaburzeń rozwojowych i zespołów chorobowych.

Czynniki wywołujące jaskrę wrodzoną nie są w pełni poznane. Jaskra wrodzona występuje samoistnie i sporadycznie. W jej rozwoju mają także udział czynniki genetyczne, może więc mieć charakter dziedziczony. Pokrewieństwo między rodzicami zwiększa prawdopodobieństwo występowania choroby.

JAKIE SĄ SPOSOBY LECZENIA ORAZ METODY DIAGNOSTYKI JASKRY?

Według WHO 80% problemów wzrokowych można by uniknąć wdrażając program leczenia odpowiednio wcześnie lub przeprowadzając proste zabiegi ratujące wzrok. Stwierdzenie jaskry polega na sprawdzeniu stanu tarczy nerwu wzrokowego, sprawdzeniu pola widzenia oraz sprawdzeniu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Tonometry (urządzenia do pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego) działają na podstawie odkształcenia rogówki, czym wyższe ciśnienie tym oko jest mniej podatne na odkształcenia. W przypadku jaskry otwartego kąta celem leczenia jest zahamowanie dalszego postępu uszkodzenia nerwu wzrokowego przez obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego do poziomu, w którym dalsze zmiany nie zachodzą. obniżenie ciśnienia – przez leczenie farmakologiczne, czyli podanie leków w postaci kropli – ich działanie sprowadza się do zmniejszenia produkcji cieczy wodnistej lub zwiększenia jej odpływu. Jeśli leczenie farmakologiczne nie jest w pełni skuteczne – należy zastosować terapię laserową, której istota polega na koagulacji beleczkowania kąta przesączania, co powoduje obniżenie oporu naczyniowego tej struktury. Jeżeli jednak leczenie farmakologiczne i laserowe nie zapewniają dalszego postępu zmian jaskrowych, należy wykonać operację przeciwjaskrową (trabekulektomię) , która wytwarza przetokę odprowadzającą ciecz wodnistą do przestrzeni podspojówkowej. Leczenie jaskry pierwotnej zamkniętego kąta to intensywna terapia farmakologiczna – odpowiednie leki przeciwjaskrowe w postaci kropli oraz leków hiperosmotycznych zmniejszających uwodnienie oka, a także leków zmniejszających wydzielanie cieczy wodnistej przez ciało rzęskowe. Po „ostrym ataku jaskry” wykonuje się leczenie laserowe, utworzenie otworu na obwodzie tęczówki (irydotomia laserowa) – taki otwór ułatwia przepływ cieczy wodnistej z komory tylnej do komory przedniej i zabezpiecza oko przed przemieszczaniem się obwodu tęczówki ku przodowi, a więc przed nawrotem zamknięcia kąta. Wśród metod diagnostycznych pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego jest jednym z badań, które może wykryć jaskrę. Stąd tak ważne jest, by to proste badanie było wykonywane przez optometrystów podczas badania refrakcji czy doboru soczewek kontaktowych przy pomocy dostępnych w gabinetach optometrycznych tonometrów air-puff czy iCare. Umożliwi to wyodrębnienie osób z podwyższonymi wartościami IOP i skierowanie ich do okulisty w celu przeprowadzenia diagnostyki jaskry. Istotnym elementem badań diagnostycznych jest prawidłowa ocena i analiza dna oka. Badanie to dostarcza cennych informacji o stanie naczyń krwionośnych, siatkówki oraz nerwu wzrokowego. W przypadku pacjentów, u których podejrzewa się jaskrę lub u chorych, którzy są już z jej powodu leczeni, niezwykle ważna jest ocena tarczy nerwu wzrokowego. Wygląd tarczy nerwu wzrokowego oraz warstwy włókien nerwowych siatkówki jest jednym z najważniejszych kryteriów diagnostycznych w jaskrze, stąd tak ważna jest ich ocena. Jaskra jest schorzeniem dynamicznym, wymagającym oceny progresji zmian na poziomie warstwy włókien nerwowych siatkówki. Monitorowanie choroby jedynie na podstawie subiektywnej oceny oftalmoskopowej tarczy nerwu wzrokowego nie jest wystarczające. Zastosowanie do tego celu nowoczesnych technik obrazowania – HRT i GDx – pozwala lepiej kontrolować przebieg schorzenia oraz oceniać skuteczność zastosowanej terapii. Badanie pola widzenia również stanowi ważny element diagnostyki wielu schorzeń okulistycznych, w tym jaskry. Do prawidłowej oceny konieczne jest niejednokrotnie wykonanie kilku badań w odstępach czasowych i ich interpretacja w połączeniu ze stanem klinicznym pacjenta i występowaniu zmian jaskrowych w polu widzenia. Perymetria nie jest badaniem łatwym do wykonania, a tylko wiarygodny i powtarzalny wynik może stanowić cenne narzędzie diagnostyczne. Należy pamiętać, iż w przypadku jakichkolwiek wątpliwości badanie powinno zostać powtórzone. Wyniku pola widzenia nigdy nie powinno się interpretować bez wykonanych wcześniej, badań diagnostycznych – oceny oftalmoskopowej tarczy nerwu wzrokowego, pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz oceny warstwy włókien nerwowych siatkówki.

Aleksandra Kuczyńska

Optometrysta

NO21213

Kontakt